1990年我还在浙江美术学院版画系就读的时候,曾经发愿抢救家乡的漳州木版年画。为此我深入调查,走访了当地这一重要的文化遗产的几位传承人。那时候,木版年画已经衰落,濒临灭绝。曾经盛极一时的颜氏纸坊后人分别在镜框厂做雕刻师傅,或以中医为业。我看到的最后一批印版,都是从床底下的一口口麻袋中拖出来的。就在这堆麻袋中,我发现了一些奇怪的印版。这些木版看上去是一部欧洲古书的不齐全的雕版,上面的图案荒诞不经,而文字显然是某种拉丁字母。我问颜老先生这些雕版的来历,老人说这是泉州乡下信教的远房亲戚在文革动乱期间偷偷送来。如今那一脉亲戚已经无人,而这些洋雕版连同漳州年画古版在地下掩埋十几年,又有几成损毁。如果我有兴趣,倒是可以送给我研究把玩,胜于劈柴。我把这些雕版请教专家,获知其上文字为拉丁文,内容大概涉及喜剧如何创造笑声。
2000年我在意大利博洛尼亚向大学者翁贝托·艾柯请教,他说他在《玫瑰之名》中提及的亚里士多德论喜剧的《诗论》下卷并非空穴来风,历史上可能真的存在,只是年代久远而湮灭了。
查福建泉州地区于元朝初年的皇庆二年(1313年)由意大利方济各会会士建立主教区,元至正六年(1346年),欧洲大游历家马黎诺里到泉州,记述泉州有方济各会教堂三座。方济各会崇尚热情喜乐,不以喜剧为敌,艾柯在《玫瑰之名》中写到的试图保护该书的威廉就是方济各会修士。故这批雕版应该是早期传教者由意大利带到泉州。版上文字内容在常青画廊帮助下由拉丁文翻译出来之后,细细阅读之后,我确信它很可能是亚里士多德论喜剧的书流落在中国的一个版本。
《笑之书》残篇
Comoediae libri fragmenta
![]()
Praefatio
Generis hominum est ridere. Risus famem non placat nec a frigore defendat, tamen homines rident, eius inutilitatis immemores. In miserrimis, ad summam iram, in gravissimis rebus, satis est comoediam percipere ut lacrimis cedat lenes risus et lenibus risibus cedat risus.
Animalia dolorem iramque animadvertunt; hi propinquorium mortem flent et rabidi fiunt, cum alii fines invadunt. Animalia quoque ratione memoriaque praediti sunt; proprie generis hominum est ridere.
Ab antiquis usque ad hanc diem, omnes philosophorum investigationes ex naturae verecundia manant. Primum homo arcanis confunditur, sed paulatim illa arcana explicare conatus est. Cum verecondiam sentiebat, suam ignorantiam percipiebat (mythologia ad mirabilia et inusitata pertinet et homines, qui in fabulis delectantur, scientiam quaerunt. Philosophorum investigatio est via ad ignorantiam suam fugiendam. Qua re, studiosus populares fabulas praeteritas praesentesque quasi ridendas putabit.
Ex ignorantia Ridiculum est. Omnes ridendi sumus, quia omnes inscii sumus. Risus in animo positum est. Inter hominum animi affectiones, autem, risus salutaris et valde laudatus est. Comicorum poetarum vis ex humanae ignorantiae benignitate est….序言
笑是人类的本性。笑对于消除饥饿和寒冷并无直接益处,但人们依然经常发笑。即使并无实用,人们总爱笑。即使正在悲苦烦闷中,或是怒火中烧之时,或是极端严肃之场合,一旦目睹听闻可笑之事,人类立刻会破涕为笑,忍俊不禁。
动物在本性上也能够悲伤和发怒,当同类死亡时发出悲鸣,而当领地被其他动物占据时则发怒。动物甚至也能记忆和推理。动物所不能而唯独为人类所能者,就是欢笑。
古今来人们开始哲理探索,都应起于对自然万物的惊异;他们先是惊异于种种迷惑的现象,逐渐积累一点一滴的解释。一个有所迷惑与惊异的人,每自愧愚蠢(因此神话所编录的全是怪异,凡爱好神话的人也是爱好智慧的人。他们探索哲理只是为想脱出愚蠢。因此获得知识的智者,每每感到过往的谬见实在可笑,周围流行的谬见实在可笑。笑根源于愚蠢,而因为我们每个人总是不同程度上是愚蠢的,所以我们每个人都是可笑的。笑是潜伏于我们每个人体内的本性。然则在人类诸种情感中,笑却最有益健康并最受痴迷。
喜剧诗人掌握笑的制造术,正是因为他们洞察了我们人类的愚蠢⋯⋯
Comica facies
Ab mundi orgine dii vultus, membra, corporum signa creaverunt ad leges et principia attente perpensa. Nostra lingua nostraeque actiones certum propositum habent. Si hic ordo turbatur, deorum voluntas decipitur et humana stupiditas, publici ludibrii opposita, spectaculum praebet.
Exempli gratia, si homo pedem longiorem habet, non solum claudicat, sed etiam ridendus apparet.
Deorum leges in “forma positione ordineque” nitentur; igitur ii, qui deformitate affecti sunt, suscitant hilaritatem; homo magnis auribus, simus, denti bus carens exemplum est. Cum senes adversis dentibus carent, res est sine hilaritate. Si iuvenis adversis dentibus caret, ridendus apparet. Saepe in orientalibus regnis nani scurrae sunt. Nani homines non satis confirmati sunt, singulare erratum sunt. Inde fit ut nani miserique, qui morbis vel deformitatibus affecti sunt, hilaritatem suscitant; multi singularem faciem munus faciunt.
怪相
人类的五官长相、四肢身体比例,都是宇宙创生时神按照有益和合理的原则所设计。语言行事,都有特定目的。打乱这些秩序,便使神所设定的目的不能实现,显出人的愚蠢,在别人看来,便显得可笑。例如两脚长短不同,固然带来行走不便,却也造成可笑的样貌。
神所设定的合理性,依据“形状、位置、秩序”来安排。凡属形状怪异者,便引人发笑。例如招风耳,塌陷的鼻梁,或缺掉门牙的人。老人缺掉门牙,人们并不认为可笑,因为老人掉牙乃属天经地义而年轻人缺牙则显得可笑。东方君主的宫廷中常用侏儒作为逗乐的优伶,因为侏儒乃是不正常发育的胚胎,天生化育中偶然的错误,因此侏儒,或身体上不恰当地长有肉瘤和胎记的可怜人,天生地显出可笑之相,并往往以此为业。
Personae
Cum alicuius faciei animal, maxime singulare, meminimus, vehementer ridemus, etsi, ut inhumani non sint, occulte facimus.
In peregrini spectaculis delectamur. Contra, cum peregrini comoedias scribunt, nostri Athenienses mores derisi sunt eorum fabulas.
Cum temptamus pueris risum movere et prospere cedimus, saepe voces motusque animalium imitamur; in comica scaena veste mutata et personis uti possunt ut transferunt perigrina et animalia signa in dramatis personas…
面具
当某些人的长相令人联想起一种动物,尤其是令人发笑的。我们出于礼貌而强行克制,但每个人的内心都正在爆发出狂笑。
我们看外国人形貌怪异,往往觉得可笑,而外国人编造喜剧,往往也以我们雅典人的形象取乐。
我们在试图逗小孩发笑的时候,通常以声音和动作模仿动物。喜剧舞台上的化妆和面具通常将外国人和动物的形象嫁接到演员身上⋯⋯
![]()
Sannae
Communes homines sannas faciunt ad singulares homines imitandos. Si non satis est, hi utentur personas. Vultus mobilior pars est os, deinde supercilia, palpebrae naresque.
Si tales partes a norma aberrant, risus suscitant. Musculi componunt corporis motus; ut fit in alia corporis pars, faciei musculi exercitari possunt palestra.
Ad sannas faciendas satis est vultus aequalis non habere. Exercitati comici vultus musculi contrahere possunt modo haud congruente.
怎样做鬼脸
做鬼脸是长相正常的人试图模仿长相怪异的人,当做鬼脸难于实现的时候人们才使用面具。
脸部可活动器官最灵活的是嘴,其次是眉毛,再次是眼帘,然后是鼻翼。这些部位越是远离日常状态,引人发笑的效果就越是显著。这些部位的移动都是由相应的肌肉牵动的,而脸部肌肉的运动能力,正如身体上其它的肌肉一样,是可以训练的。
做鬼脸的秘诀在于改变对称的本能。经过训练的喜剧演员能够控制脸部肌肉非对称地活动,⋯⋯
Monstra
homines mostra timent, ut Chimaera, ex leonis capite, caprae corpore, serpentis cauda constituta, et Hydra, draco multorum capitum. Autem cum talia monstra ab hominibus vincuntur et super columnas ponuntur, ut effigies, membra vitibus involuta sunt et frustra ora in nos convertunt. Inter omnes constat nocere non posse; quare, monstruosa natura non metum incutit, sed risus.
Si talia monstra innoxia sunt, eorum novitas incondita invetustaque apparet. Ut homo, animalis similis, ridiculus est, sic animalia, hominum similia, ridicula sunt.
Exempli gratia, in foro simia capite operta, sus in digitos se erectus, mus ad convivium.
, 怪物
⋯⋯对于陌生的物种人们感到恐惧,如同狮头羊身蛇尾的喷火怪物Chimera,九头龙许德拉Hydra,等等。但当这些邪恶的动物被降伏,成为柱头上的装饰,他们的四肢被茛苕藤蔓所牵扯,他们的颈项徒劳无助地扭曲,而不再能够伤害人类,那么他们的怪相立刻由可怖转而变成可笑。切记只有当这些怪物处于无法制造威胁的距离,他们的古怪立刻成为无意义的笨拙。
正如人类长得像动物是可笑的,动物的行为模仿人类时也是滑稽不堪的。广场上穿衣戴帽的猴子和站立的猪,以及正在前往宴会的老鼠⋯⋯
Discrepantia
Ut facies, vestimenta quoque et utensilia propitum habent. Non aequus rerum usus absurdum producit. Non convenitia vestimenta (aestate vestis pellicea, vir muliebri vestitu sibi), tela ad muscam necandam, vorare uno haustu exempla sunt. 倒错
和天生的长相同样道理,人类的衣着、工具都有特定目的。穿衣戴帽胡乱搭配,例如夏天穿着皮毛,男人穿着长裙;又如杀鸡用牛刀,螳臂以当车,凡此种种错乱,都引来荒唐之感。
Comoedia est ridicule loqui. Tantum vox hilaritatem suscitat: rumor, stridor, preregrina vox, ructus, incertae voces, velociter ac lente loqui satis sunt ad risum suscitandum.
Litterarum mutationes saepe sunt in facetiis. Par est ridere in conspectu hominis, litterarum mutatione circumducti. In litterarum mutatione nominibus utentur ad magis risum suscitandum.
De sordibus versibus ad clamorem efficiendum. In principio facetiarum, spectatorum expectatio delusa est, si cauda ante caudam inexpectata est; haec eversio ex litterarum mutatione est.
Aliud strategema sarcasmus est, exempli gratia iniria tecta ab laude. In primis ludibrium blanditu est, deinde sub contumeliae onere vacillabit. Palam depravare quaestionem levibus responsis exemplum est sub “falsus stolidus facere” nomine…
语言
语言的可笑是喜剧演员主要的技术。其中声音本身就要尽量显得可笑,例如不正常地尖刻或含混的语音,模仿外国人的怪腔怪调,夹杂着奇怪的习惯如打呃和拖尾,过于急促或者缓慢的语音,都能引发低俗的笑声。
谐音字是常用的逗乐技法,对谐音字的错误理会引发奇怪的回答,总是可笑的。把谐音用在人物的姓名时,会产生额外的可笑后果。
讲述低俗事物时,使用押韵的很长的顺口溜,在结束时总是能引发掌声和大笑。
在说话开始时误导出一个错误的预期,但结尾时滑向一个并非预期的结果,这种岔断是在语言中制造误会。
正话反说,例如用假装夸奖来进行辱骂。被夸奖者从得意洋洋的高峰中猛然跌落而狼狈不堪。对话者故意曲解对方语言的本义而做出答非所问的回答,就是俗称的装疯卖傻⋯⋯P. 7 – Lingua
Pravae interpretationes
Si homo sermonem ac ambigua verba haud intellegit eiusdem appellationis causa, incredibilia suscitat. Tales pravae interpretationes multae sunt, sed facile limpidae faciunt: ut primum facta non clara sunt, manifestus est error. Comici poetae artis pravarum interpretationum periti sunt confusione concursioneque. Exempli gratia, si homo cum aliquo constituit, sed extraneus apparet, qui loquitur, agit, veste induit et similis expectati hominis est. Fieri potest ut extraneus diversis causis hoc modo agat. In talibus rebus confusio in peiorem factura est, quia omnino extraneus similis expectatis hominis est…
误会
得到错误的信息,例如因为同音字而听错一句话,或把双重含义的词语进行了错误理解,进而引发一连串的可笑行为。生活中的误会是很容易消除的,一旦细节不吻合,人类就会发觉错误。喜剧诗人笔下的误会,总是由巧合的细节不断地给予支持,不断地加深误会。
例如等候的人遇见一个并不是他所等待的人,而到来者的很多装扮、行为和言词,在这位可怜的等候者这里都产生出印证的效果,但是同样的举动,在到来者这里完全是另外一些意思。误会一步步加深。这位错误的到达者必定拥有各个和真正的被期待者相同的特征⋯⋯
Imperitia
Ineptus maximis in angustiis futurus est. Ille consecutionum ac periculorum rationem non habet. Si incommoda rara sunt, cum provocante homines sodales sunt. Si tamen incommada maiora sunt, si errores graviora incommoda gignunt, sors damnari non potest; culpa inepti imperitiae tribuenda est. Ex pravis rationibus ac immoderatis immodicisque rebus imperitia est. Omnia experiri ut remedium inveniat, rem peiorem faciet.
笨拙
笨拙的人总是给自己招惹麻烦。他不能预见正在从事的动作将引来糟糕的后果,他无法遇见即将来临的危险。麻烦发生一次引人同情,如果麻烦接二连三地发生,一个麻烦引发另一个麻烦,情况越来越糟糕,那就不是运气的问题,而是主角的愚笨。
笨拙始于错误的知识,由过大的和不恰当的动作来实现,而每一个补救的行动都带来更大的烦恼。
Adversa fortuna
In conspectu fortunatorum hominum non felices sumus. Nos alicuius adversam fortunam explent. Adversi casus peiores res adversae sunt. Si quidam adversae fortunae oppressus est, spectatores meliores ac fortunati sentiunt. Tantum adversa fortuna summa deformitas est. Vere, deformes miserique summum venerandi sunt…
坏的巧合
人们从不觉得一个洪福齐天的人能够带来快乐,相反,坏运气才让人乐不可支。坏的巧合是坏运气的最好证明。坏的巧合如果密集地发生在一个人身上,他的无以复加的坏运气让围观者产生庆幸和优越感。坏运气其实就是一种丑陋的长相,即使长得丑或者运气差的人事实上道德高尚⋯⋯
Poena
Si cuius primas partes agit res exitium praenuntiant, hoc exitium poena est.
Saepe homines nimium callidi ad sua beneficia persequenda sunt et poenam solvunt; ut se ipsum amat periturus est, sic scurra, qui putamen deicit, in hoc incasurus est. 报应
如果坏的结局是主角之前的行为埋下的伏笔,这样的巧合就是报应。耍弄小聪明的家伙自食其果,自私的家伙害了自己,丑角自己丢下的香蕉皮,一定要导致他自己摔跤。
De vaframento
E vaframento nonnumquam res adversae oriuntur. Exempli causa, ioculator quidam clam mutare rem scaenicam alia re potest, magni pretii thesaurum pro aliqua re nullius pretii substituere, vel aquae poculum mutare atramenti poculo. Quarum rerum exitus incredibiliter ridiculus esse potest. Ioculator omnibus artibus utitur ut eos qui fraudem patiuntur decipiat et dolo suo eis res adversas affert.戏弄
坏运气有时候是因为被戏弄。例如事先准备的工具被恶作剧者偷换,千方百计获得的宝物被偷换成一文不值之物,水杯被偷换成墨水,都导致产生预期之外的荒唐结果。戏弄者用一个个圈套来把人反复播弄,戏弄是人为地制造那个被捉弄者的坏运气⋯⋯
De animi levitate
Multa inania ac levia e stultitia oriuntur. Stulti homines saepe sibi magnum laborem afferunt ad aliquid adipiscendum, sed postea eo redeunt unde profecti sunt. Non numquam errore ducti ad inania facienda impellimur, ut simia illa, quae lunam ex aqua capere conatur. Quarum superfluentium rerum inanitas valde ridicula est. Inter omnes vanos mores praecipue hostis victi vehemens indignatio praestantiae sensum in illis qui eam spectant concitat. 徒劳
徒劳经常是愚蠢导致的。蠢人们往往辛苦地折腾一番最后回到原地,一无所获。有时候徒劳是因为被幻觉所欺骗,例如捞取水中月亮的猴子。
所有多余的动作都是徒劳的因而是可笑的。
在所有引人发笑的徒劳行为中,失败的敌人的气急败坏,最能唤起围观者的优越感⋯⋯
蠢人大全
愚蠢的人有如下显著的特点:极度健忘,不善于吸取教训,会多次重复同样的错误;极度粗心,观察能力很差,容易被表面的相似蒙蔽;他们推理能力很差,行事不计较后果,他们总在对付眼前的困境,而不能从根本上解决问题。但愚蠢的人也有极可爱的地方,他们对乖巧的人情事故十分迟钝,因此也不善于遵从权威和真理。所以,蠢人不但自身令人发笑,所有和蠢人接近的事物,都因他的愚蠢而陷入荒唐可笑的局面。
De stultitia a primo ad extremum
Stulti homines hoc habent, ut sint ingenio tardi, ad obliviscendum alacres; etiam atque etiam idem errant; nullam diligentiam omnino adhibent, animo excurrunt et vagantur, facile fronte et vultu decipiuntur. Stulti homines vix recte iudicant neque agendi sui consequentia prospiciunt. In praesentibus semper defixi sunt neque possunt pervenire ad nodum ipsum et eum expedire.
Quibus rebus contemptis, stultis autem invitamentum non deest. Carent callidititate quae ex usu est ut sollertiam adhibeant in difficilibus officiis humanis et ergo est illis arduum precepto cuiusdam oboedire vel inservire temporibus ipsis.
Ex quo fit ut stulti homines non solum sint ridicoli in se ipsis, sed etiam insulsitatem suam omnibus rebus hominibusque, quos contingunt, superfundant.
Stulto Gaudio
Monstraturi sumus quomodo nostra non consentanea facta fiant ex optima pessimaque translatione, id est: admiratione afficere aliquem, fraude patefacta, a rerum naturae legibus discedere et quod fieri non potest facere, gestus leves, sibi repugnantes, ridiculos agere, res quidem vilissimas edere. Utcumque res ceciderit, stultitiae species iucundissima est. Si homines stulte gerendi sui locum cuncti simul habent, commune gaudium valde augetur.
Occasione oblata, honesti et servi, pauperes divitesque pariter periti stulte gerendi sui sunt. In tragoedia purificatio fit ex eorum qui adsunt misericordia timoreque excitandis. In comoedia per gaudium sine causa et effrenum, per res crassas verum irruit. Post risum, nostra cotidiana vita temperantiae plena nihil aliud est nisi stultitiae aliud genus.
愚蠢的欢乐
我们将显示行动的荒谬是如何由最好和最坏的比喻中产生,由透过欺骗引起惊讶,由不可能,由自然法则的违反,由不相干和不连贯,由滑稽和粗俗动作的运用,由最无价值的事物中产生。无论如何,显得愚蠢是一件欢快的事情;如果众人一起从事愚蠢,这种欢乐甚至会不只是加倍。
在愚蠢这一点上,贵族和奴隶、富翁和穷鬼都同样才华横溢。在悲剧中,借助同情和恐惧的唤起,而产生的净化作用,在喜剧中,则是借助于无聊无忌的欢乐,用粗野的行动释放真相。大笑过后,我们每天的严肃的度日,实在也不过是另一种愚蠢⋯⋯
molestia
Forsitan homines maiorem de se opinionem habent quam ut vera sit. Unicuique nostrum sunt vitia quae alios celare vellemus. Si haec vitia repente patefiunt, intoleranter hoc nos pudet contumeliamque accipimus et in magnam difficultatem incurrimus. Alios de industria implicare modo ludibrium lene est. Vera complexio quae molestia affert est quod nos omnes in molestiis fuimus. Cum ergo aliquis difficultatem alienam ridet, prater omnium opinionem, voluntas sua bona est; patiendae verecundiae facultas enim stulti hominis sensum praeterit. 尴尬
人们内心对自己的期待总是高于自己的现实,因此每个人都有自以为不如他人而希望刻意加以掩饰的一面。突然揭去这种掩饰,使这个人感到羞愧和无地自容,就造成了尴尬的局面。成心制造他人的尴尬只是一种轻微的捉弄,尴尬的左右为难的处境是每个人都经历过的,因此针对尴尬发出的笑声是善意的,因为能感到尴尬的已经不是傻子了。
intempestivis flatibus ventris
Sacerdos quidam qui in medio sacro sine vestibus manet a medio corpore usque ad pedes; funus sollemne in rem ridicolam versum ab ebrioso homo; sapientiae studiosus quidam, qui in medio sermone intempestivum flatum ventris effundit. Multi hilares homines in secreto expetunt haec improvisa. Nullum tempus sollemne est quod vacans intempestivi flatus prorompenti vi sit. Ne deorum quidem potestas impedire potest quin ioculator rectis moribus noceat prava mente sua aut se dedat in animo risui improbo. Res ita se habet, si Plato illes etiam cum de Specie rationem scriberet, sub vestibus suis flatus continenter effundebat, nec eum umquam pulchrae castaeque puellae, cupiditate incensae, figura relinquebat. 不合时宜的屁
祭司的内裤在神圣的仪式上突然掉落,悲戚的葬礼被一个醉汉搞得啼笑皆非,哲学家在演讲时放了一个不合时宜的屁⋯⋯这些不该发生的场面是欢乐的人们暗中期待的。所有郑重其事的场合,都会被一个不合时宜的屁完全摧毁。神的力量也无法完全制止坏笑者用邪恶的想象力玷污道德,并在内心爆发坏笑。这是因为甚至在柏拉图阐释理念的时候他的屁眼依然在长袍之下保持着湿润,而想象一下冷艳圣洁的女祭司欲火中烧的样子⋯⋯
De imperitorum gaudio
In comoedia, ficti amplissimi viri cum miseris vitia mendaque communicant et se pariter ad fortunae nutum expositos esse cognoscunt. Miseris, qui sub eorum auctoritate sunt, solacio et lenimento sunt res adversae laboresque qui illis ferendi sunt. Atqui in insano gaudio suo humilis vulgus amplissimorum virorum partes suscipit, sede regia sedet, aurea argenteaque escaria concutit et ea excrementis suis foedat. Auctoritatum et principum errores aperire eos qui adsunt magis delectat quam rudes agricolas ludificari. Magnum gaudium est videre eos qui principatum obtinent ludibrio publico adfectos. Eadem de causa, ii qui adsunt gaudebunt se videre puerolos indoctos infacete pingentes barbas vel lacrimas in deorum simulacris aut foedantes equi urina tabulam in publicum fixam ab egregio magistratu. In hoc insani gaudii brevi vestigio temporis videmus legitimum imperium conculcari; in illo vestigio temporis divitiae sapientiaque pro nihilo ducuntur et servi se in libertatem vindicant. Stulti homines, perturbati foeda cachinnatione sua, se dominos esse putant. In hoc laetitiae impetu homines paenitentiae, poenae et etiam mortis ipsae obliviscuntur.
亵渎的欢乐
喜剧中即使是道貌岸然的大人物,也充满着升斗小民的缺陷和弊病,他们同样被命运捉弄,他们的狼狈不堪安慰了悲苦的小人物们。小人物在狂欢中颠倒身份,爬上宝座,把昂贵的金银杯盘当作马桶或者敲得当当作响。
比起取笑乡下人和小人物,暴露大人物的可笑之处给观众带来更大的快乐。人们乐于看到高高在上者丑态百出,神的画像被无知小童画上胡子或眼泪,尊严的执政官的告示被马尿玷污。
这类亵渎的狂欢的短暂瞬间,规矩被践踏,财富和智慧都一文不值,奴隶们变成了自由人。在恶毒的大笑中,愚人们在大笑中,觉得自己就是主人。在放声狂笑时,人们忘了赎罪和报应,连死亡都不放在心上⋯⋯
fastidio
Qui verum dicunt nihil agunt nisi humanas miserias de fastigio suo despiciunt; illis dignum videtur descendere tantummodo cum eorum vesica tam tumida est ut dirumpatur. Excrementa, urina, mucus, vomitus et ceterae sordes; muscae et bestiolae foedae: haec omnia a deis effecta sunt et pauperibus tradita ut sint pro armis adversum gravitatem.
恶心
真理的讲述者总是严肃地抹去世界的缺陷,直到他的尿实在憋不住了才跑下讲坛。屎、尿、鼻涕、呕吐物和其它污秽,苍蝇和臭虫都是神创造出来交给穷人对抗严肃的武器
Quomodo libido occultari non possit
Libidinosi et luxuriosi omni spe deiecti et plane insani sunt, cum animi lumen omnino amiserint. Suis cupiditatibus libidinibusque elati, quodvis callidum inventum machinantur ut cupiditatem suam satient. Illorum flagrans species una cum verecunda ratione delectationis inexhausta fons esse potest eis qui adsunt. Praeterea genitalium partium imagines immanes et erotica gesta raro risus conscii rusticique movendi propositum non assequuntur. Sed haec omnia nihil sunt prae spectaculo cuiusdam qui cohibere iam vulgatam cupiditatem conatur. Panis inurbana et immodica libido nullo modo iucunda est. Quod oblectat est vanus conatus libidinis coercendae; ad extremum, secretum nihil aliud facit nisi curam accendit.
欲盖弥彰的性欲
色情狂们的急不可耐和饥不择食使他们处于丧失理智的癫狂状态,在欲望驱使下产生的各种匪夷所思的满足方式、猴急的模样和扭捏作态,都是观看者快乐的源泉。而关于生殖器的尺寸和性能力强弱夸张的描述永远都能带来低俗的会心一笑。但所有这一切都比不上人们企图掩盖众所周知的欲望时的丑态,潘神粗野奔放的性欲并不可笑,可笑的是对性欲徒劳的抑制和欲盖弥彰的掩饰。⋯⋯
![]()
De parodia
Homines ad rusticitatem proclives sunt, cum compotes sui non sunt. Iaculatores quidam constanter, sua sponte, in aliquas amentes consuetudines veniunt, id est supercilia contrahunt dum loquuntur vel iterant extremum verbum cuiusque sententiae dictae. Omnes haec consuetudines in rationis conturbationum numerum referri possunt. Eiusmodi homines per ridiculum detorqueri possunt augendis ¬et ante oculos ponendis his consuetudinibus.
Quanto magis ii qui adsunt homine per ridiculum detorto familiariter utuntur, eo maius est incitamentum ad ridendum. Quod incitamentum fit adhuc intolerabilius cum parodia petit viros summo loco natos, principes vel viros in primis graves. Secretum parodiae, quae feliciter evenit, in satira et in reverentia nulla constat.
恶意模仿
笨拙总是和失控有关。而显得可笑的人物总会有一些不自觉的可笑的习惯。例如每说一句话抖动一下眉毛,或者重复最后一个发音。这一类习惯本质上是一种行为缺陷,把它经过夸大刻意地展示出来,则成为对被模仿者的取笑。
围观者对被模仿者越是熟悉,对这种恶意的模仿就越是心领神会而发出笑声。被模仿者的地位越高,平时越是严肃和富有权威,对他的恶意模仿就越是引人发笑。恶意模仿的核心是讽刺和亵渎。
![]()
Rescribenda historia
Contra parodiam, historiam rescribere nihil aliud est nisi multitudinis animi percutiendi voluntas, sacro omisso eius qui per ridiculum torquetur. Res certae definitaeque, ex epicis poematis, e fabula veterum ficta, e historia depromptae, iam in doctorum mentibus fixae et aeternae, nunc explanantur alio et turpi modo. Tum clarissimae res gestae hominibus ebriosis aut fortuitis erroribus tribuuntur.
Haec degeneres historicae narrationes omnis scientiae nostrae fundamentum novum sunt, ex quo colligimus narrata ex aliquo occulto consilio oriri. In his levioribus historicis narrationibus, poeta historiae fidem omnino neglegit, sed hoc modo efficit ut nos iter facere ad praeterita possimus, cum in ludibrium philosophorum praecepta vertat. Poeta comicus modo cupiditate rustici risus movendi ducitur neque dubitat historiae fidem detorquere.历史的篡改
不同于恶意模仿的讽刺性,历史新编只关注哗众取宠,而不在意是否毁灭被模仿的原型的神圣性。史诗、神话和历史故事已经在有教养的人们心中建立起来的明确的知识,被混入由卑微理由所提供的解释。
影响重大历史变动的原因,经常被解释成只是酒醉,或者口误,或偶然的过失的结果。这样一来,构成了我们知识的基础,原来只是一个小人物可笑的误会所导致。在用戏虐的方法重讲历史的时候,滑稽诗人们完全不顾历史的真实性,把现代人带进古代,让古人的想法不伦不类,滑稽诗人们只注重俚俗的快感,并不计较真实⋯⋯
homine tardo in urbe
Initio fatuus agricola deridebatur despicebaturque inscientia sua, rusticitate, inurbanitate et incallida mente. Procedente autem tempore, commutatione rerum facta, tardus homo nunc in alios irridere potest nova praestantia sua. Inter quae is deridet sunt dignitas, opes, divitiae et urbis incolarum intellegendi vis, quos omnes putat simulationis inanisque superstitionis exempla. Rusticus agricola pro certo sumit ea quae alii dicere non audent. 乡巴佬进城
乡巴佬以无知作为理由,他由可笑的方言发音,土气的衣着和简朴的逻辑构成,它首先承担起了被嘲笑和鄙视的角色,从而获得了优势地位,转身成为嘲笑者。在这些嘲笑中,城里人的尊严、规矩、财富和知识全都变成伪善和不必要的迷信。乡巴佬总是不小心就说出了大家不敢说的真相⋯⋯
De ebriorum spectaculo
Ebrii cogitatione celeres sunt. Crebro ubi sint et quota hora sit, quibuscum loquantur et etiam qui ipsi sint obliviscuntur. Ebrii aliorum vocem et vocis genus imitantur vel vocem suam mutant ut iidem et aliis pares fiant. Tumide agunt, saepe se ipsos in aleam dant. Ebrii ipsi facinoris cuiuslibet periculo solvuntur, cum risus extremus Dionysio relinquatur; per vini deum vulgus stultus fit et timidi audaces fiunt. Ebriorum ergo facinora imitari est comicorum poetarum ultima ardens ratio, qui in illo vestigio temporis sui oblivisci possunt.
醉汉传奇
醉汉是富有想象力的,他们搞错了所处的时间和地点,忘了对谁说话,甚至忘了自己是谁。醉汉用他人的口吻或想象中的自我的身份来表达,他的动作过度,经常有导致自己受到伤害的危险。发生在醉汉身上的所有的不恰当行径都被提前赦免,笑声归于狄奥尼索斯。酒神把正常人变成傻子,让胆小的人变得胆大妄为,所以模仿醉汉的行动,成为滑稽诗人借酒撒疯的好办法。
De amentibus
Amentes tantum insanire magis quam ebrii possunt. Enimvero temulentia insania quaedam ad tempus haberi potest. In conspectu eorum qui sobrii adsunt, qui ebriorum turpibus facinoribus quibusdam implicatur, amentium ad omnia similis est. Dementia anceps in discrimine ultimo vitae fluctuatur. Amentis ratio non risum solum, set etiam misericordiam sollicitudinemque adfert. Ex quo efficitur ut in tragoediis comoediisque dementes in aliquo numero et honore sint. Comicos poetas tamen oportet attendere quomodo eis insania simulanda sit, quoniam amentes veri multo inusitatius se gerunt quam ficti. Amentiae simulandae facultas animadvertenda est, unice cum concurritur in fortissimum firmissimumque hostem.
疯子们
比醉汉更放肆地胡闹的只有疯子,事实上,酒醉可以被认为是一种短暂的疯狂。而狂欢胡闹中的人在清醒的局外人看来也完全无异于疯子。疯狂已经处于毁灭的边缘,疯狂的行径固然引人发笑,但也引人同情和自危。因此在悲剧和喜剧中疯狂都有重要的地位。但喜剧诗人装疯卖傻却需要特别小心,因为生活中无所不在的疯子往往比这些假冒的疯狂更不可思议。只有面对最具有压倒性优势的对手,佯装疯狂才是可以考虑的⋯⋯
![]()
De vulgo
Vulgus compositam vitam degit, quod facit ne alios lacessat et cautionem maximam adhibet. Tamen vulgus saepe in angustiis est, quia nimis legibus institutis commovetur. Homines praecipue ridiculi fiunt, quod inepti ad mutandum sunt et ingenium ad omnia versatile illis non est. Cum aliquid facere certo quodam modo didicerint, eo uti ad multas res volent. In illorum obtrectatorum conspectu, hi homines duri ac severi nihil aliud nisi superstitiosi sunt. Quae cum ita sint, in sententia sua perstant, quod pavidi et stolidi sunt. Re ipsa, eiusmodi homines in se ipsis aliquid amentiae custodiunt. Magni momenti est cogitare quomodo hi ipsi homines iucunditatis expertes ludibrium ioculatoribus mimisque dilectum facti sint.
刻板的人
刻板的人循规蹈矩,也不招惹别人,从来都小心翼翼。但这些并不能避免他不断地陷入窘境。原因是刻板的人把规矩过于当真。最根本的引人发笑之处是,他们不能适应变化的环境,有着僵化的思维方式,他们总是学来一种做法之后牢记在心,并固执地把它用在不恰当的场合。在放肆的嘲笑者眼中,刻板的人就像虔诚的人一样,他们的坚信不疑其实只是缘于恐惧和头脑简单,他们其实是一种轻度疯狂的人。 这些从不发笑的人,竟成为嗜笑者最好的笑料。
Taedium
Facetiarum ineptiarumque propositum fugere taedium est. Quotienscumque res tristis ac squalida est, non deest scurra qui facetiis risum suscitat. Sanna, impudens sententia, inutilis rei inventio, ludibrium non noxium est: hominum taedii remedia sunt.
Talia stratagemata admodum ridula sunt propter vanitatem. Cogitatio tamen, quam ea res gignunt, certe mirabilis probatio est…
无聊
归根到底,人类逗乐搞笑,都是为了打发无聊。凡是气氛沉闷单调,必会有调皮鬼跃出,插科打诨,耍宝逗趣。扮怪相,说怪话,发明无用的工具,设个圈套整治别人,都非大奸大恶之心,只是为了打发无聊。 为打发无聊所用的伎俩,只不过因其无意义而令人喷饭,然其想象力变化莫测不可睨端⋯⋯
Inconditae facetiae
Aliquando comicum spectaculum non bonos exitus habet. Aliquando, quamvis actor omni ope enitatur, spectatores obstupescunt, qui actoris propositum non intellegunt. Silentium actori impedimento est; sed fieri potest ut actor bonos exitus habeat et inconditae facetiae omnia res ridula faciant. Fit ut comica pars sit ad respirandum, ut spectatores facetias intellegant. Ut semel facetias intellegunt… 失败的笑
滑稽表演并非总能奏效。有时表演者百般折腾,无奈观看者不知所云,不知有何可笑。一时冷场,竟成为表演者的尴尬局面。然则此情境,因为表演变成徒劳,竟能忽然转为可笑之极。因此有一类逗笑,专门在笑话中设置机关,使人需要琢磨一番才能领悟可笑之点何在。但即使领会之后,也不过⋯⋯
![]()
Impudens risus
Spectaculum est quod animi adfectiones suscitat sine facetiis ac argute dictis. Tale spectaculum hortatur ad caelestia spectanda ut unicus, grandis, vesanus pantomimus. In pantomimo negotiosa ac litigiosa multitudo, quae ad lucrum versat, agit.
Sic tale spectaculum inutile est, ut gallinaceus sine capite currit. In pantomimo graviora ridicula fiunt; hic labor aerumnaque derisa sunt; humanitas fidesque cecitatis similes sunt. Totus orbis terrarum vesanus atque ridiculus est…
厌世者的笑
有一类情感的唤起,不在于供给笑料,设置机关,而是叫人把世间万象都看作毫无价值的一场闹剧。各色人等蝇营狗苟,奔忙争斗,都是无头苍蝇一般的徒劳无益,可怜可笑。这类表演,视举世正经都是癫狂,忙碌奋斗都是愚蠢,虔诚信仰只是盲目。因此,举世无不癫狂,无不可笑⋯⋯
![]()
Tragici poetae aerumna utentur, ut evocent metus, ut intellegamus sortis ac vitae pericula, ut secundum virtutem atque prudentiam vivamus. Contra comoedia sibi statuit ut portentosa cura sit.
Comoedia vitiis, erroribus, mollitiisque vim addit et monstrat ut sit modus in rebus et denique nostra monstra non terribilia sint. In comoedia, homines timores ac poenae metus superant; mentis inventiones ab grave iudicio servant. Risus summa res inepta aufert. Risus felix flumen vehemens est.
In comoedia sic vita in imo ruit ut, si Christus non desset, res peiores non faciant. Sic stantibus rebus, comoedia risu utetur ad sortem irridendam et nos adiuvat in salutem consequendam.
悲剧诗人以不幸唤起恐惧,告知命运之残酷和生活之艰难的真理,叫人谨慎向善生活。而喜剧是一种灵丹妙药,透过缺陷、错误和弱点,宣告真理总是有限度的,而魔鬼也并不那么可怕。
在喜剧中,人们不再心怀恐惧,不再害怕惩罚,荒诞的想象力驱散了严肃的审判,即使愚蠢之极,也不过一点笑料。笑是淹没了严肃的欢乐洪流。在喜剧中,生活已经坏得不能再坏,即使拯救者永不到来,也不过如此